ಭಾರತದಲ್ಲಿ Live-in relationship ಅಂದರೆ ವಿರುದ್ಧ ಲಿಂಗದ ಇಬ್ಬರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮದುವೆ ಆಗದೆ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡು ಒಂದೇ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕಾನೂನು ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಭಾರತೀಯ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಕಾನೂನುಗಳು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಬಂಧಗಳಿಗೆ ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡುವ ಜೊತೆಗೆ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ವಿಚಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ:
✅ Live-in Relationshipಗೆ ಕಾನೂನಿನ ಮಾನ್ಯತೆ:
- ಅಕ್ರಮವಲ್ಲ: ಲೈವ್-ಇನ್ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಅಕ್ರಮವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿಲ್ಲ.
- ನ್ಯಾಯಾಂಗೀಯ ಮಾನ್ಯತೆ: ಸಂವಿಧಾನದ ಕಲಂ 21(ಜೀವಿಸುವ ಹಕ್ಕು ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಹಕ್ಕು)ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಬಂಧಗಳಿಗೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡಿವೆ.
- ವಯಸ್ಕರಿಗೆ ಮಾತ್ರ: ಈ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಬದುಕಲು ಇಚ್ಛಿಸುವ ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಕನಿಷ್ಠ ವಯಸ್ಸಾಗಿರಬೇಕು. ಅಂದರೆ ಪುರುಷನಿಗೆ 21 ವರ್ಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಗೆ 18 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗಿರಬೇಕು. ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಪರಸ್ಪರ ಸಮ್ಮತಿಯಿಂದ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಬದುಕಬಹುದಾಗಿದೆ.
🧑⚖️ ಲೈವ್-ಇನ್ ಸಂಬಂಧಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದ ಪ್ರಮುಖ ತೀರ್ಪುಗಳು
- ಲತಾ ಸಿಂಗ್ ವಿರುದ್ಧ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರ (2006)
- ಎಸ್. ಖುಷ್ಬು ವಿರುದ್ಧ ಕಣ್ಣಿಯಮ್ಮಾಳ್ (2010)
- ಇಂದ್ರ ಶರ್ಮಾ ವಿರುದ್ಧ ವಿ.ಕೆ.ವಿ. ಶರ್ಮಾ (2013)
⚖️ ಕಾನೂನಿನ ರಕ್ಷಣೆ & ಹಕ್ಕುಗಳು:
🔹 1. ಗೃಹಹಿಂಸೆ ತಡೆ ಕಾಯ್ದೆ-2005ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣೆಯ ಹಕ್ಕು
ಲೈವ್-ಇನ್ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿರುವ ಮಹಿಳೆಯು ತಮ್ಮ ಸಂಬಂಧವು “ವೈವಾಹಿಕ ಸ್ವಭಾವ” ಹೊಂದಿದ್ದರೆ ರಕ್ಷಣೆ ಕೋರುವ ಜೊತೆಗೆ ಜೀವನಾಂಶ ನೀಡುವಂತೆಯೂ ಕೋರಬಹುದು.
ಆದರೆ ಇದಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ಷರತ್ತುಗಳು ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತವೆ:
- ಇಬ್ಬರೂ ಒಂದೇ ಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಸಂಸಾರ ನಡೆಸಿರಬೇಕು.
- ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ಸಹ ಜೀವನ ನಡೆಸಿರಬೇಕು.
- ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ದಂಪತಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿರಬೇಕು.
🔹 2. ಜೀವನಾಂಶದ ಪಡೆಯುವ ಹಕ್ಕು(Maintenance Right):
ಲೈವ್-ಇನ್ ಮಹಿಳೆ CrPC ಕಲಂ 125 ಮತ್ತು ಗೃಹಹಿಂಸೆ ತಡೆ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಜೀವನಾಂಶ ಕೋರಬಹುದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂಬಂಧವು ವೈವಾಹಿಕ ಸ್ವರೂಪದಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಮಹಿಳೆ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
🔹 3. ಲೈವ್-ಇನ್ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಕ್ಕಳು:
- ಇಂತಹ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಮಕ್ಕಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತವೆ.
- ಹಕ್ಕುಗಳು:
- ತಾಯಿ-ತಂದೆ ಇಬ್ಬರೂ ಸೇರಿ ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಇವರಿಗೆ ಹಕ್ಕಿರುತ್ತದೆ.
- ತಂದೆ-ತಾಯಿಗೆ ಪೂರ್ವಜರಿಂದ ಬಂದ ಆಸ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಇವರಿಗೆ ಹಕ್ಕಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ತಂದೆ-ತಾಯಿ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಮದುವೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಸತಿ-ಪತಿಗಳಾದಲ್ಲಿ ಆಗ ಪಿತ್ರಾರ್ಜಿತ ಆಸ್ತಿಯನ್ನೂ ಈ ಮಕ್ಕಳು ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ.
🔹 4. ಸಂಗಾತಿಗಳ ಆಸ್ತಿ ಹಕ್ಕು:
- ಕಾನೂನುಬದ್ಧವಾಗಿ ಮದುವೆಯಾಗದ ಹೊರತು ಲೈವ್-ಇನ್ ಸಂಗಾತಿಗಳಿಗೆ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಆಸ್ತಿ ಹೊಂದುವ ಹಕ್ಕು ಇರುವುದಿಲ್ಲ.
❗ ಕಾನೂನು ಸಂಬಂಧಿತ ಸವಾಲುಗಳು:
- ಸಮಾಜದ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ಸರಿಯಾದ ಸಂಬಂಧವಲ್ಲ. ಆದರೆ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾನೂನಿನ ಮಾನ್ಯತೆ ಇರುವ ಕಾರಣ ಈ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಅರಿವಿನ ಕೊರತೆ ಇದೆ.
- ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಈ ಸಂಬಂಧವು “ವೈವಾಹಿಕ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿದೆಯೇ?” ಎಂಬುದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವುದು ಸವಾಲಿನ ಕೆಲಸ ಎಂದೇ ಹೇಳಬಹುದು.
- ಸಂಗಾತಿಗಳ ನಡುವೆ ಆಸ್ತಿ ಸಂಬಂಧಿತ ಗೊಂದಲಗಳು ಏರ್ಪಡಬಹುದು.